Alfons Welke

Twórcą firmy był inżynier architekt, urzędowy budowniczy powiatu kieleckiego, obywatel miasta Kielce Alfons Welke (1827-1905) (Szczepański, 1990), który postanowił wskrzesić wydobycie i przeróbkę świętokrzyskich marmurów (wówczas zwanych marmurami chęcińskimi lub kieleckimi).

Nie zachował się żaden wizerunek Alfonsa Welke.

Eksploatacja znanych i użytkowanych od końca XVI w. marmurów świętokrzyskich (Wardzyński, 2011, 2014) zamarła niemal całkowicie z chwilą likwidacji w 1833 r., nierentownej fabryki rządowej w Chęcinach, której nie pomogła nawet darmowa praca 150 więźniów (Sobieszczański, 1852). Według statystyki gospodarczej guberni kieleckiej za rok 1870 działały w niej 4 zakłady marmurów, zatrudniające łącznie 20 pracowników i mające łączny roczny przerób 900 rubli („Gazeta Kielecka”, 1871). Dla porównania odpowiednie liczby zakładów, pracowników i przerobów wynosiły: dla cegielni 48, 156, 31 816, dla wapienników 32, 82, 39 050. Fortepian kosztował wówczas około 500 rubli.

Realizując swoją ideę, A. Welke przejrzał opracowania historyczne i geologiczne (przede wszystkim zapewne pracę F.M. Sobieszczańskiego, 1852, który opisał 21 złóż), spenetrował łomy i odsłonięcia, pobrał próbki, wykonał z nich polerowane tabliczki i rozpoczął akcję promocyjną. W 1872 roku przedstawił na Wystawie Politechnicznej w Moskwie kolekcję 40 polerowanych płytek marmurów z powiatu kieleckiego i otrzymał za nią wielki srebrny medal („Gazeta Handlowa”, 1872; „Gazeta Kielecka”, 1873, nr 5). W 1873 roku kolekcję 60 próbek zademonstrował na wielkiej Wystawie Powszechnej w Wiedniu („Gazeta Kielecka”, 1873, nr 18; „Gazeta Warszawska”, 1874). Była to kolejna światowa wystawa z cyklu zwanego dziś EXPO. Ekspozycję A. Welkego jury Wystawy wyróżniło dyplomem uznania („Gazeta Warszawska”, 1874). Kolekcję prezentowaną w Wiedniu A. Welke zademonstrował następnie w 1874 r. na Wystawie Przemysłowo-Rolniczej w Warszawie. Otrzymał tu srebrny medal i szczególne pisemne podziękowanie od Komitetu Wystawy („Gazeta Kielecka”, 1874, nr 45, 51).

Ideę wskrzeszenia eksploatacji świętokrzyskich marmurów A. Welke sformułował w 1873 r. na łamach „Gazety Kieleckiej” (Welke, 1873; Problematyka…, 2002). Precyzyjnie (gmina, wieś, góra) zlokalizował potencjalne złoża, opisał wygląd polerowanych próbek (72 odmiany, niektóre z tego samego łomu), nakreślił poprawny rys dziejów eksploatacji marmurów i kruszców w regionie. Zastrzegł, że wymienione wystąpienia złożowe marmurów wymagają weryfikacji geologicznej. Większość z nich nie była bowiem nigdy prawidłowo eksploatowana, lecz tylko powierzchniowo plądrowana górniczo. W konkluzji artykułu stwierdził, że walory techniczne i dekoracyjne marmurów oraz warunki górnicze i lokalizacyjne stanowią, iż Towarzystwo, które z odpowiednim kapitałem wzięłoby się do exploatacyi tutejszych kopalń marmuru, z pewnością odniosłoby znaczne dla siebie korzyści.

Problem podchwyciła prasa warszawska, relacjonując przedsięwzięcia Welkego i przypominając dzieje eksploatacji i wykorzystania omawianych marmurów oraz przytaczając wspomniane wyżej zestawienia wystąpień złożowych („Gazeta Warszawska”, 1874; „Dziennik Warszawski”, 1874).

Do swej idei Welkemu udało się pozyskać dwu wspólników. Byli to warszawski przemysłowiec branży metalowej, inżynier August Repphan (1844-1924), i warszawski adwokat (obrońca w procesie Proletariatczyków) Józef Kokeli (1835-1907). W 1874 r. powstała stosowna spółka („Gazeta Kielecka”, 1874, nr 5) o nazwie Przedsiębiorstwo Kopalń Marmurów Kieleckich. A. Welke został dyrektorem uruchomionej w 1876 r. firmy i piastował tę funkcję do połowy 1895 r. („Gazeta Kielecka”, 1895). Wcześniej spłacił wspólników. Gdy przechodził na emeryturę, wdzięczni współpracownicy ofiarowali mu marmurową chrzcielnicę  dla kościoła ewangelicko-augsburskiego w Kielcach.

 

Chrzcielnica w kościele ewangelicko-augsburskim w Kielcach. Marmur Bolechowice inkrustowany innymi odmianami świętokrzyskich marmurów. Napis na górnym obwodzie: „Alfonsowi Welke, architektowi, inicjatorowi i założycielowi w roku 1874 Przedsiębiorstwa Kopalń Marmurów Kieleckich”. Poniżej na dolnej części misy napis: „W dowód uznania ofiarowali współpracownicy w roku 1895”. Fot. P. Król

Welke był aktywnym członkiem Kolegium Kościelnego parafii i członkiem zarządu straży ogniowej w Kielcach. W 1901 r. sprzedał firmę Stefanowi Benni. W 1905 r. założył kielecki cech kamieniarzy i został wybrany jego starszym (cechmistrzem). Zmarł w Kielcach 2 listopada 1905 r. (Gazeta Kielecka, 1905) i pochowany został w grobowcu rodzinnym na tutejszym Cmentarzu Starym.

Gazeta Polska, nr 253, 1876